Alfabet chorób XXI wieku – D jak Depresja

Depresja jest chorobą, na którą cierpi kilkanaście procent osób na całym świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja jest jedną z najczęstszych przyczyn niesprawności i niezdolności do pracy na całym świecie. Warto zaznaczyć, że depresja dotyka aż dwukrotnie częściej kobiet niż mężczyzn.

Depresja – rozpoznanie

W celu odpowiedniego rozpoznania lekarz psychiatra musi posłużyć się odpowiednimi wytycznymi dotyczącymi objawów. Warto zaznaczyć, iż depresja jest chorobą, która dotyka częściej osób starszych, ale może wystąpić praktycznie w każdym wieku. Nie da się także wyznaczyć jednej konkretnej przyczyny występowania tej jednostki chorobowej. Z tych właśnie powodów ciężko jest mówić o konkretnym objawie, dziedziczeniu, czy w końcu terapii. Rozpoznanie depresji bazuje na całym obrazie klinicznym, a jej leczenie wymaga indywidualnego podejścia.

Jakie objawy mogą wskazywać na depresję?

• Utrata radości życia oraz brak odczuwania przyjemności – to chyba najczęściej przedstawiany obraz depresji. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż np. „brak odczuwania przyjemności” odnosi się do rzeczy, czy wydarzeń, które wcześniej sprawiały radość danej osobie. Tak więc objawem depresji nie będzie brak radości z koncertu muzyki poważnej u fana rapu. Warto zaznaczyć, iż w obraz utraty radości życia wpisują się również takie objawy jak obniżenie nastroju (określane często jako nastrój depresyjny), poczucie pustki, czy niekontrolowane emocje i płacz.
• Ograniczenie aktywności życiowej – oczywiście podobnie jak w poprzednim punkcie chodzi tutaj o niechęć do podejmowania czynności, które zwykle dana osoba wykonywała bez najmniejszego problemu, a nawet sprawiały jej przyjemność. Dla przykładu: jeśli pacjent/pacjentka zawsze lubił/a gotować, a np. od miesiąca tego nie chce robić, to takie zachowanie może stanowić objaw depresji. W dużej depresji objawy te będą nad wyraz widoczne z powodu tzw. abulii, czyli skrajnego zaniechania podstawowych czynności, takich jak wstanie z łóżka, ubranie się, umycie się itp.
• Myślenie depresyjne – jest to bardzo szerokie określenie, w które wpisuje się szereg objawów związanych z depresją takich jak niska samoocena i mała wiara w siebie, poczucie winy, pesymistyczne widzenie przyszłości, czy nawet myśli i próby samobójcze. Czasami mogą pojawić się urojenia depresyjne, czyli fałszywe osądy, które pacjent/ka przyjmuje bezkrytycznie za prawdziwe. W depresji będą one dotyczyły najczęściej niskiej samooceny, poczucia winy, bycia grzesznym, skazanym, czy karanym (w przypadku wystąpienia urojeń mówimy wtedy o depresji z objawami psychotycznymi).
• Lęk – nie jest to typowy objaw depresji, jednak często jej towarzyszy. Zazwyczaj jest to lęk nieokreślony wolnopłynący, co oznacza, że pacjent/ka nie wie, czego dokładnie się obawia, a uczucie to w mniejszym lub większym stopniu ma praktycznie przez cały czas (np. cały dzień).
• Zaburzenia snu – w depresji występują bardzo często. Mogą one przybierać formę zarówno bezsenności, jak i nadmiernej senności. Częściej jednak występują problemy z zasypianiem, czy brak możliwości utrzymania snu – wybudzanie się w godzinach nocnych.
• Utrata apetytu i spadek masy ciała – niejednokrotnie jest to związane z utratą zainteresowań i aktywności ruchowej, a także z wcześniej wspomnianą abulią.

Wyżej wymienione objawy to nie wszystkie, które mogą wystąpić w obrazie depresji. Niemniej jednak po zauważeniu przez dłuższy czas jednego lub więcej z wyżej wymienionych objawów, warto zgłosić się po pomoc do lekarza psychiatry. Rozpoznanie depresji może ulec zmianie, gdy po jej rozpoznaniu wystąpi epizod manii lub hipomanii, który będzie objawiał się przede wszystkim nadaktywnością i podwyższonym nastrojem. W takim przypadku prawidłowym rozpoznaniem stanie się choroba afektywna dwubiegunowa.

Depresja – leczenie

Warto zaznaczyć, iż podstawą leczenia depresji są nie tylko leki, ale także psychoterapia. Połączenie jednego i drugiego może przynieść oczekiwane efekty w najkrótszym czasie.

Farmakoterapia

Pierwszymi lekami, jakie stosowano w leczeniu zaburzeń depresyjnych są TLPD, czyli trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (m.in. klomipramina, imipramina, amitryptylina). Ze względu na liczne działania niepożądane tej grupy leków (takie jak zaburzenia rytmu serca, uszkodzenie mięśnia sercowego, czy przyrost masy ciała) obecnie odchodzi się od stosowania ich jako leków pierwszego wyboru. Zdecydowanie częściej natomiast podaje się pacjentom tzw. SSRI, czyli selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Do tej grupy należą takie substancje jak escitalopram, fluoksetyna, czy sertralina, a ich skuteczność jest oceniana bardzo wysoko. W przypadku ich nieskuteczności stosuje się w następnej kolejności SNRI, czyli selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, do których należą duloksetyna oraz wenlafaksyna.

Psychoterapia i psychoedukacja

Te formy terapii są niezmiernie ważne w leczeniu depresji. Najlepszym wyborem jest terapia behawioralno-poznawcza, której celem jest rozwiązanie problemów oraz motywacja do podejmowania aktywności.

Fototerapia

Jest stosowana w przypadkach depresji występującej sezonowo i polega na powtarzalnej ekspozycji pacjentów na światło.

Elektrowstrząsy

Obecnie elektrowstrząsy są w pełni bezpieczną i uznaną metodą terapii w psychiatrii. Zabiegi te wykonuje się w pełnym znieczuleniu pod kontrolą anestezjologa. Elektrowstrząsy w depresji nie są podstawowym sposobem terapii, stosuje się je w przypadkach depresji lekoopornej, a także u kobiet w ciąży, kiedy ta metoda jest najbezpieczniejsza zarówno dla pacjentki, jak i płodu (w przeciwieństwie do większości leków stosowanych w depresji).

Dieta i aktywność fizyczna

Są to dwa bardzo ważne czynniki w leczeniu depresji, dlatego też warto zadbać o odpowiednie odżywienie oraz prowadzić skuteczną aktywizację pacjentów.

Podsumowanie

Depresja jest najczęstszym zaburzeniem psychicznym, które odpowiednio wcześnie rozpoznane, może zostać stosunkowo szybko unormowane za pomocą odpowiedniej terapii i leków. Warto więc zwracać uwagę na zachowanie swoich bliskich i w razie wystąpienia niepokojących objawów, wesprzeć ich w decyzji pójścia do lekarza psychiatry.

---

Od redakcji:

Artykuł przygotowany we współpracy z https://psychologuj.pl/

Informacje o tematyce medycznej prezentowane w artykule mają charakter poglądowy, nie mogące zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W tym celu należy udać się do lekarza internisty lub lekarza o konkretnej specjalizacji. Artykuł ma charakter informacyjny – w razie problemów ze zdrowiem nie wahaj się w podjęciu decyzji o konsultacji lekarskiej.

źródła informacji:

• [1] Gałecki P., Szulc A., Psychiatria, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018
• [2] Depresja – Medycyna praktyczna dla pacjentów