Alfabet chorób XXI wieku – Z jak Zespół Sjögrena

Zespół Sjögrena to choroba autoimmunologiczna, która może powodować objawy w całym organizmie, takie jak suchość oczu i jamy ustnej. Dolegliwość ta występuje, gdy białe krwinki infiltrują gruczoły ślinowe i łzowe, co prowadzi do zmniejszenia produkcji śliny i łez. W rezultacie dochodzi do suchości w ustach, oczach, na skórze, w nosie, drogach oddechowych czy pochwie.

Zespół Sjögrena dzieli się na dwa typy: pierwotny, który występuje samodzielnie, oraz wtórny, towarzyszący innym schorzeniom reumatycznym, takim jak toczeń. Objawy obu form są podobne i mogą być bardzo uciążliwe. Choroba ta może prowadzić do poważnych powikłań, ale odpowiednie leczenie znacząco zmniejsza ryzyko uszkodzenia tkanek.

Objawy zespołu Sjögrena

Najczęstszymi objawami są suchość oczu i jamy ustnej. W przypadku oczu mogą występować pieczenie, swędzenie, uczucie piasku pod powiekami, niewyraźne widzenie, nadwrażliwość na światło oraz zapalenie powiek. Suchość w ustach objawia się trudnościami w mówieniu, przełykaniu czy smakowaniu, a także próchnicą, infekcjami grzybiczymi i nieprzyjemnym uczuciem kredy w ustach.
Choroba może także wpływać na inne tkanki i narządy, powodując takie objawy jak: bóle stawów, zmęczenie, suchość skóry, gardła i nosa, suchy kaszel, refluks żołądkowy, osłabienie mięśni, wysypki skórne czy problemy z koncentracją. U niektórych osób mogą pojawiać się także neuropatie, objawy zespołu Raynauda, zmiany w funkcji wątroby czy problemy z nerkami.

Objawy oczne zespołu Sjögrena

Zespół Sjögrena jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, która często powoduje objawy oczne związane z suchością oczu. Zaburzenia te wynikają z uszkodzenia gruczołów łzowych przez układ immunologiczny, co prowadzi do zmniejszenia produkcji łez i nieprawidłowego ich składu. Objawy oczne mogą znacznie obniżyć jakość życia pacjentów i wymagają odpowiedniego leczenia.

1. Suchość oczu (kseroftalmia tj. zespół suchego oka)
   Głównym objawem ocznym w zespole Sjögrena jest uczucie suchości oczu, które wynika z niedostatecznego nawilżenia rogówki i spojówki. Pacjenci często skarżą się na pieczenie, uczucie piasku pod powiekami lub podrażnienie oczu. Objawy te są zwykle nasilone w warunkach niskiej wilgotności powietrza, takich jak ogrzewane lub klimatyzowane pomieszczenia.
2. Zaczerwienienie i podrażnienie
   Suchość oczu może prowadzić do przewlekłego zapalenia spojówek, które objawia się zaczerwienieniem i podrażnieniem oczu. Stan zapalny dodatkowo nasila dyskomfort i może prowadzić do powikłań, takich jak uszkodzenie powierzchni rogówki.
3. Nadwrażliwość na światło (fotofobia)
   Wiele osób z zespołem Sjögrena odczuwa zwiększoną wrażliwość na światło. Fotofobia wynika z niedostatecznego nawilżenia i ochrony rogówki, co czyni oczy bardziej podatnymi na działanie światła i innych czynników drażniących.
4. Pogorszenie widzenia
   Zaburzenia w produkcji łez wpływają na stabilność filmu łzowego, co może powodować zmienne i niewyraźne widzenie. W skrajnych przypadkach, uszkodzenie rogówki może prowadzić do trwałego pogorszenia ostrości wzroku.
5. Objawy towarzyszące
   Pacjenci mogą również doświadczać częstego mrugania, uczucia zmęczenia oczu oraz wydzieliny, która sprawia, że powieki mogą sklejać się szczególnie rano. U niektórych osób mogą pojawić się nawracające infekcje, takie jak zapalenie spojówek lub zapalenie rogówki.

Objawy oczne w zespole Sjögrena są wyraźnym przykładem wpływu tej choroby na codzienne funkcjonowanie pacjentów. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie, takie jak stosowanie sztucznych łez, maści nawilżających, kropli immunosupresyjnych lub leczenie przyczynowe, mogą znacznie złagodzić objawy i zapobiec dalszym powikłaniom. Warto również edukować pacjentów na temat unikania czynników nasilających suchość oczu, takich jak długotrwałe korzystanie z ekranów czy przebywanie w suchych pomieszczeniach.

Przyczyny zespołu Sjögrena

Przyczyny choroby nie są w pełni znane, ale badacze podejrzewają, że infekcje wirusowe lub bakteryjne mogą wywoływać odpowiedź immunologiczną, która prowadzi do rozwoju schorzenia. Ważną rolę mogą odgrywać także czynniki genetyczne i hormonalne, szczególnie estrogen. Ryzyko wzrasta po menopauzie, co sugeruje, że zmniejszenie poziomu estrogenu może wpływać na funkcję układu odpornościowego.

Leczenie zespołu Sjögrena

Celem leczenia jest nawilżenie dotkniętych obszarów oraz zapobieganie powikłaniom. W terapii stosuje się leki pobudzające produkcję śliny, sztuczne łzy, krople do oczu na receptę oraz substytuty śliny, dostępne w postaci żeli, sprayów czy płynów. Można także stosować specjalne okulary zatrzymujące wilgoć.

W przypadku bólu stawów pomocne są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), a w cięższych przypadkach stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby (DMARDs), takie jak hydroksychlorochina czy metotreksat. W przypadku infekcji grzybiczych w jamie ustnej stosuje się leki przeciwgrzybicze. Suchość pochwy można złagodzić za pomocą lubrykantów na bazie wody.

Dieta i codzienne nawyki mogą również pomóc w łagodzeniu objawów. Zaleca się unikanie alkoholu, ostrych potraw i napojów gazowanych oraz zwiększenie spożycia płynów. Żucie gumy bez cukru lub stosowanie ksylitolu może wspierać produkcję śliny, a odpowiednia higiena jamy ustnej zapobiega rozwojowi infekcji.

Zespół Sjögrena – powikłania i diagnoza

Zespół Sjögrena może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak infekcje jamy ustnej, próchnica, problemy ze wzrokiem, a także do uszkodzenia nerek, wątroby czy płuc. Diagnoza może być trudna ze względu na podobieństwo objawów do innych schorzeń. Badania takie jak testy krwi, test Schirmera, pomiar przepływu śliny czy biopsja gruczołu ślinowego mogą pomóc w rozpoznaniu.

Wczesne rozpoznanie i leczenie mają kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ryzyka powikłań i poprawy jakości życia osób z zespołem Sjögrena. Jeśli zauważysz uporczywą suchość oczu lub jamy ustnej, skonsultuj się z lekarzem, aby rozpocząć odpowiednią terapię.

---

Od redakcji:

Informacje o tematyce medycznej prezentowane w artykule mają charakter poglądowy, nie mogące zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W tym celu należy udać się do lekarza internisty lub lekarza o konkretnej specjalizacji. Artykuł ma charakter informacyjny – w razie problemów ze zdrowiem nie wahaj się w podjęciu decyzji o konsultacji lekarskiej.

źródła informacji:

• [1] What you need to know about Sjogren’s syndrome – MedicalNewsToday.com