Emocje towarzyszą ludziom od zawsze. W dużej mierze wpływają one na odbiór świata przez jednostkę, a także – odpowiednio ujawnione – odbiór danego człowieka przez innych. To właśnie dlatego bardzo ważne jest spojrzenie na emocje z nieco bardziej naukowej strony. Warto zastanowić się nad tym, czym one właściwie są, dlaczego występują u ludzi oraz w jaki sposób na nas wpływają i czy my możemy wpłynąć na emocje.
Spis treści
Czym są emocje?
Czy ktokolwiek z nas zastanawiał się, czym tak naprawdę są emocje? Jak je zdefiniować? Chociaż pojęcie wydaje się trudne do jednoznacznego zdefiniowania, to wcale takie nie jest. Wiele różnych źródeł podaje bowiem jedną definicję, która brzmi:
Emocje (z łac. emotio) – oznaczają stosunek podmiotu (danej osoby) do ludzi lub zjawisk, rzeczy bądź siebie, swego organizmu czy własnego działania.
Definicja ta wydaje się w pełni opisywać istotę owych emocji. Warto jednak zastanowić się nad tym, czy istnieje różnica pomiędzy emocjami, uczuciami a stanem emocjonalnym. Starsze źródła przedstawiają te określenia jako synonimy, natomiast wśród nowszych danych – właściwie nie da się znaleźć jednoznacznej odpowiedzi. Najbardziej racjonalny wydaje się jednak ich podział ze względu na czas trwania tychże uczuć czy emocji. W ten sposób możemy wyróżnić:
- Emocje – jako krótkotrwałe doznanie spowodowane wszelkimi sytuacjami. W tym ujęciu emocje można określić jako swoiste narzędzie do reagowania na otaczającą nas rzeczywistość.
- Uczucia – jako długotrwałe doznania mające swoje źródło w ważnych życiowych doświadczeniach. Najprostszym przykładem może być tutaj miłość do drugiej osoby, która jest długotrwała, jednak towarzyszy jej wiele wszelkiego rodzaju krótkotrwałych emocji.
- Stan emocjonalny – określenie medyczne służące do opisu emocji i uczuć badanej osoby. Lekarz lub psycholog opisując stan emocjonalny, skupia się na chwili badania i opisuje emocje i uczucia, które mają wpływ na stan psychiczny pacjenta.
Cechy emocji
Skoro zdefiniowaliśmy już emocje, warto zastanowić się nad tym, z czego się one składają. Ich głównym elementem jest treść, która wynika z tego, co wywołało daną emocję. Bardzo ważne jest również to, czy emocje są pozytywne (radość, zadowolenie), czy negatywne (smutek, lęk). Sposób wyrażania emocji, czyli ich ekspresja ujawnia się natomiast w mimice i gestach, a więc tej niewerbalnej części rozmowy z drugą osobą. Kolejną cechą emocji jest podmiot, a więc osoba, przedmiot lub wydarzenie, wobec której/którego wyrażane są emocje. Ostatnimi cechami są trwałość i głębokość emocji, które de facto różnicują emocje i uczucia.
Stany emocjonalne
Jak wspomniano wcześniej, lekarz lub psycholog posługują się określeniem „stan emocjonalny” dla opisu emocji i uczuć, jakie towarzyszą pacjentowi. Z tego powodu warto zapoznać się z podstawowymi określeniami stanów emocjonalnych:
- Nastrój – nastrój człowieka może być neutralny, podwyższony lub obniżony. Nastrój podwyższony objawia się nadmiernym poczuciem radości, szczęścia, wesołości oraz mocy i energii. Osoba w stanie podwyższonego nastroju mówi dużo i z reguły dość szybko. Zupełnie odmienny jest natomiast stan obniżonego nastroju, w którym dominuje subiektywne poczucie smutku, przygnębienia i rozpaczy. Emocjom tym może towarzyszyć lęk, niska samoocena i pesymizm. Warto pamiętać, iż nastrój niekiedy może ulegać stałym i stosunkowo szybkim zmianom – wtedy mówimy o jego chwiejności.
- Lęk – jest to emocja związaną z odczuwaniem silnego zagrożenia w sytuacji, kiedy nie da się zlokalizować źródła tego zagrożenia. Warto nadmienić, iż takie odczucie silnego zagrożenia przed czymś namacalnym nazywamy strachem. Lęk może dotyczyć konkretnej sytuacji (boję się, że spotka mnie dokładnie taka sytuacja) lub może być uogólniony (boję się „sam nie wiem czego”). Przebieg lęku może być stały, falujący, wolno płynący lub napadowy. Dokładna diagnostyka rodzaju lęku jest zadaniem lekarza psychiatry i psychologa.
- Złość – jest to emocja związana z brakiem możliwości realizacji własnych celów. W przebiegu złości występuje poczucie ograniczenia i frustracji.
Jak zmierzyć emocje?
Oczywiście nie istnieje żadna miara dla emocji. Posługując się jednak dość subiektywnymi określeniami „dużo” i „mało” możemy wyróżnić hipopatię (wyraźne zmniejszenie ilości odczuwanych emocji) oraz apatię (brak odczuwania emocji). Określenie spłycenia emocjonalnego odnosi się z kolei do stanu, w którym reakcje emocjonalne wyrażane są w sposób bardzo zdawkowy. Zubożenie uczuciowe odnosi się z kolei do stanu, w którym nad uczuciami takimi jak miłość, wierność, czy poświęcenie zyskują przewagę podstawowe potrzeby życiowe takie jak głód, seks, czy bezpieczeństwo. Jeśli chcesz poczytać o pracy nad emocjami osoby wrażliwej, zajrzyj na Bezproblemową — to blog o depresji, ADHD i relacjach. Autorka często w swoich wpisach porusza tematykę emocji, bo wie, jak ogromne mają one znaczenie dla jej samopoczucia.
Podsumowanie
Emocje ewoluowały wraz z człowiekiem przez miliony lat. Dzięki temu wytworzyliśmy cały wachlarz wszelkiego rodzaju emocji, które służą nam zarówno komunikowaniu się ze światem, jak i reakcji na różne życiowe wydarzenia. Lekarz lub psycholog diagnozujący zaburzenia w ich zakresie musi to robić bardzo czujnie i uważnie, gdyż granica pomiędzy „normą” a „zaburzeniem” jest bardzo nikła i zależy przede wszystkim od uwarunkowań kulturowych.
Od redakcji:
Informacje o tematyce medycznej prezentowane w artykule mają charakter poglądowy, nie mogące zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W tym celu należy udać się do lekarza internisty lub lekarza o konkretnej specjalizacji. Artykuł ma charakter informacyjny – w razie problemów ze zdrowiem nie wahaj się w podjęciu decyzji o konsultacji lekarskiej.
- [1] Gałecki P., Szulc A., Psychiatria, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018 s. 56-57
- [2] Korzeniowski L., Pużyński S., Encyklopedyczny słownik psychiatrii, PZWL, Warszawa 1986, s. 144-145
- [3] Emocje i uczucia – czym są i jak je odróżnić? – Doktorpsychiatra.pl