W dzisiejszych czasach właściwie każdy odczuwa stres. Psycholodzy podzielili go nawet na dystres – czyli stres negatywnie działający na koncentrację i pamięć, oraz eustres – czyli rodzaj stresu, który pomaga w skupieniu się i mobilizacji do pracy. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że obojętnie jaki ten stres jest, to w dłuższej perspektywie może on stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka.
Spis treści
Czym jest stres?
Stres najprościej jest zdefiniować jako reakcję na szeroko pojęte zagrożenie, które jest w stanie zachwiać naszą wewnętrzną równowagę, zwaną homeostazą. Reakcja ta jest w pełni naturalna i występuje powszechnie w otaczającym nas świecie. Stresu doświadczają praktycznie wszystkie istoty żywe i nie ma w tym nic złego, gdyż z reguły stres działa przez określony (dość krótki) okres czasu. Powoduje on szereg zmian, które mają jeden cel – uchronić przed zagrożeniem poprzez umożliwienie ucieczki. Gdy zagrożenie mija, stres odpuszcza i wszystko powraca do normy. Przynajmniej tak działa cały mechanizm u zwierząt i de facto tak samo działał u naszych przodków.
Stres w życiu człowieka
Ile mieliście sytuacji, w których stresujący problem rozwiązywał się w bardzo krótkim czasie? Zapewne niewiele. Stres bowiem ewoluował wraz z człowiekiem i tworzoną przez niego cywilizacją. Dzisiaj jesteśmy poddani jego działaniu przez dużo dłuższy czas, niż powinniśmy i często nie potrafimy się go pozbyć. Dzieje się tak ze względu na to, że prowadzimy dużo bardziej złożone i dynamiczne życie niż nasi przodkowie, kiedy jedynym celem człowieka było znaleźć pożywienie i nie dać się zabić.
Jak działa stres?
Wiemy już, czym jest stres i w jaki sposób się zmieniał na przestrzeni lat. Warto więc zastanowić się nad tym, jak działa stres, aby móc wskazać potencjalne skutki jego działania. Niewątpliwie reakcja na stres jest rodzajem mobilizacji organizmu, której celem jest dostarczenie odpowiedniej ilości energii narządom najbardziej tego potrzebującym. Takimi narządami są m.in. mięśnie, które służą do ucieczki oraz mózg, który musi to wszystko koordynować. Z tego powodu zmagazynowane zapasy glukozy są transportowane do tych struktur. W celu jak najszybszego dostarczenia źródła energii wzrasta częstość pracy serca, szybkość oddechów, a także ciśnienie tętnicze.
Z drugiej strony podczas reakcji stresowej ograniczane są (a nawet hamowane) procesy regeneracji tkanek, trawienia pokarmów, a także procesy reprodukcyjne. Dzieje się tak, gdyż podczas reakcji stresowej nie są one najważniejsze dla przetrwania. W podobnym mechanizmie dochodzi również do obniżenia poziomu odporności organizmu (organizm chce najpierw poradzić sobie ze stresorem, a później z chorobami). Inną stroną działania stresu jest zmniejszenie odczuwania bólu z jednoczesną poprawą działania pamięci oraz wzrostem odczuwania innych bodźców mogących stanowić zagrożenie. Pamięć jest niezbędna dla aktywnego poszukiwania wyjścia z danej sytuacji (czy kiedyś była już podobna, jak sobie z nią wtedy poradziłem lub poradziłam?).
Skutki działania stresu
Na pierwszy rzut oka, po zapoznaniu się z zarysem fizjologii stresu, można dojść do dość oczywistego wniosku, że pod wpływem przedłużającego się stresu zwiększa się ryzyko różnych chorób, w tym szczególnie nadciśnienia tętniczego. Krótkotrwały wzrost ciśnienia, służący mobilizacji organizmu, nie jest taki zły, jednak życie przez dłuższy czas z nadciśnieniem jest niebezpieczne, przede wszystkim dla naszych naczyń. Pod wpływem wzmożonego ciśnienia mogą ulegać uszkodzeniom ich ściany, a dodatkowo serce, pracujące z większym wysiłkiem, może ulec przerostowi.
Podsumowanie
Oprócz niekorzystnego wpływu długotrwałego stresu na układ krążenia, również inne układy są zagrożone, a tym samym może to prowadzić do różnych chorób, zarówno somatycznych, jak i psychologicznych. Wrzody trawienne, niepowodzenia w zajściu w ciążę, problemy ze snem, czy depresja, to kolejne choroby, których przyczyną może być również stres. W celu poznania mechanizmów wpływu stresu należy jednak zagłębić się w tajniki gry hormonalnej zachodzącej podczas reakcji stresowej. Mając jednak na uwadze negatywny wpływ stresu na nasz organizm, bardzo ważna jest umiejętność jego zwalczania. Chociaż prawdą jest, że nie istnieje idealna i uniwersalna metoda, to naukowo udowodnioną skuteczność posiada medytacja metodą mindfulness, o której więcej dowiecie się w artykule Mindfulness, czyli jak uwolnić się od stresu.
Od redakcji:
Artykuł przygotowany przy współpracy z platformą WeTalk. Informacje o tematyce medycznej prezentowane w artykule mają charakter poglądowy, nie mogące zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W tym celu należy udać się do lekarza internisty lub lekarza o konkretnej specjalizacji. Artykuł ma charakter informacyjny – w razie problemów ze zdrowiem nie wahaj się w podjęciu decyzji o konsultacji lekarskiej.
- [1] Sapolsky R.M., Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012
Podobne artykuły
