Oczy są bardzo ważnymi narządami umożliwiającymi postrzeganie otaczającego nas świata. Bez prawidłowego działania wzroku każda, nawet najłatwiejsza czynność może sprawiać trudność. Niestety, według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Polsce prawie 50% osób w wieku 16-54 lat nie widzi prawidłowo.
Spis treści
Czym jest luteina?
Luteina należy do karotenoidów (tak samo, jak beta-karoten) i posiada różne korzystne działania, szczególnie dla prawidłowego działania wzroku. Jest ona silnym przeciwutleniaczem, zwalczającym szkodliwe wolne rodniki w całym ciele. Ochronnym dla oka działaniem jest zdolność luteiny do filtrowania światła niebieskiego (w tym UV), co zmniejsza uszkodzenia fotoreceptorów siatkówki.
Gdzie w naszym organizmie znajduje się luteina?
Luteina, wraz z innym karotenoidem – zeaksantyną, znajdują się w plamce żółtej, czyli w miejscu, które jest odpowiedzialne za wyraźne widzenie. To właśnie dlatego są one nazywane pigmentami plamkowymi. Stwierdzenie niedoboru tych karotenoidów w plamce żółtej jest ważnym czynnikiem predykcyjnym rozwoju jej zwyrodnienia związanego z wiekiem (w skrócie AMD). W innych częściach oka te barwniki również występują (np. w siatkówce, ciele rzęskowym, czy tęczówce), chociaż w mniejszej ilości. Oprócz oka luteina jest również głównym karotenoidem w mózgu.
Jak dostarczać luteinę?
Ludzie, tak jak inne ssaki, nie potrafią same syntezować karotenoidów, dlatego należy je dostarczać z pożywieniem. Luteina jest rozpuszczalna w tłuszczach, z tego powodu ważne jest, aby wraz z owocami, czy warzywami zawierającymi luteinę dostarczyć tłuszcze zwiększające jej przyswajalność. Przykładowe produkty spożywcze, zawierające duże ilości luteiny to głównie warzywa takie jak: papryka, szpinak, cykoria, jarmuż, pietruszka, bazylia, rukola, brokuły, brukselka, kapusta, groch czy sałata. Dobrym źródłem łatwo przyswajalnej luteiny są również żółtka jaj kurzych.
A co z preparatami witaminowymi?
W dobrze zbilansowanej diecie nie ma potrzeby dodatkowej suplementacji preparatami witaminowymi zawierającymi luteinę, gdyż 10-20 mg luteiny (zalecaną dzienną dawkę) można dostarczyć, jedząc np. pół szklanki jarmużu czy szpinaku. Niektóre choroby ogólnoustrojowe lub choroby jelit upośledzające wchłanianie mogą jednak wymagać przyjmowania większej ilości witamin. Chociaż w wielu badaniach nie wykazano toksyczności luteiny (poza nieszkodliwym zażółceniem skóry), to nie zaleca się przyjmowania jej w ilościach większych niż 1 mg/ kg masy ciała.
Luteina a AMD
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) jest główną przyczyną upośledzenia wzroku, a nawet ślepoty w krajach rozwiniętych. Jednym z czynników ryzyka AMD jest niskie spożycie warzyw i owoców. Istnieje wiele badań potwierdzających pozytywny wpływ spożywania produktów zawierających luteinę na poprawę ostrości wzroku poprzez zwiększenie poziomu pigmentu w plamce żółtej. Osoby z początkową postacią AMD mogą spowolnić progresję choroby dzięki codziennej suplementacji luteiny wraz z innymi przeciwutleniaczami (witaminą C, E, cynkiem i miedzią).
Luteina a zaćma
Zaćma również jest chorobą, która w znacznym stopniu upośledza widzenie. Chociaż możliwe jest jej operacyjne leczenie, to odpowiednia dieta i styl życia może zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia. Zbilansowana dieta dostarczająca przeciwutleniaczy, w tym luteiny, zmniejsza uszkodzenia soczewki powodowane jej utlenianiem. Dodatkowo luteina chroni przed nadmierną proliferacją komórek soczewki i ogranicza niebezpieczne działanie promieniowania UV.
Inne choroby oczu
Badany jest wpływ luteiny jako silnego przeciwutleniacza w zapobieganiu i hamowaniu rozwoju innych chorób oczu, np. retinopatii cukrzycowej czy retinopatii wcześniaków. Niemniej jednak obecnie jej wpływ na te choroby jest niejednoznaczny. Z tego powodu nie przytaczamy tychże badań w niniejszym artykule.
Luteina dobra nie tylko na oczy
Luteina pełni ważne funkcje w zachowaniu sprawności intelektualnych, szczególnie poznawczych. U osób starszych może poprawiać pamięć, ułatwiać uczenie się nowych rzeczy. Może nawet zmniejszać ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera, choć wymaga to jeszcze potwierdzenia kolejnymi badaniami. Poza tym luteina wpływa pozytywnie na układ sercowo-naczyniowy (działając przeciwzapalnie i przeciwoksydacyjnie, obniżając poziom cholesterolu, czy zmniejszając tworzenie płytek miażdżycowych). Istnieje również kilka badań wykazujących korzystny wpływ luteiny na zwiększenie masy kostnej (zapobieganie osteoporozy), zmniejszanie ryzyka raka (szczególnie jelita grubego) czy działanie ochronne na wątrobę. Musimy jednak pamiętać o tym, iż zależności te – chociaż udokumentowane – nie są potwierdzone w 100% przez świat nauki. Biorąc pod uwagę fakt, iż luteina działa, lub może działać, korzystnie na tak wielu polach należy stwierdzić, że warto spożywać zielone warzywa dostarczające luteinę do naszego organizmu. Warto w tym miejscu przypomnieć, iż zawierają one także wiele innych dobroczynnych składników.
Podsumowanie
Dla dobrej kondycji naszego wzroku bardzo ważna jest profilaktyka, w której skład wchodzą:
- odpowiednie częste wizyty u okulisty (w celu wczesnego wykrycia nieprawidłowości),
- zdrowy tryb życia i odpowiednia dieta,
- skrócenie do minimum czasu spędzanego przed ekranami telefonów, komputerów, czy telewizorów.
Luteina spowalnia rozwój zaćmy, łagodzi przebieg AMD, czyli zwyrodnienia plamki związanej z wiekiem, a może nawet zapobiegać jego postępowi. Pozytywnie wpływa również na funkcjonowanie całego organizmu. Prawdopodobnie posiada działania przeciwzapalne, zmniejszające ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, a także polepszające funkcje poznawcze. Badania nad luteiną i innymi karotenoidami trwają cały czas, dlatego nie są znane dokładne ilości zdolne do zapobiegania chorobom opisanym w tym artykule.
Od redakcji:
Artykuł przygotowany przez zespół optometrystów, odpowiedzialnych za Poradnik Optometrysty KODANO. Informacje o tematyce medycznej prezentowane w artykule mają charakter poglądowy, nie mogące zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W tym celu należy udać się optometrysty lub okulisty.
- [1] The Effect of Lutein on Eye and Extra-Eye Health – National Library of Medicine
- [2] Jak dbać o wzrok? – Medycyna Praktyczna dla pacjentów
- [3] Lutein and Zeaxanthin for Vision – WebMD
- [4] Lutein – Uses, Side Effects, and More – WebMD
- [5] How lutein and zeaxanthin can help your eyes – AllAboutVision.com
- [6] Luteina: barwnik dla zmęczonych oczu – PoradnikZdrowie.pl