W Polsce rola farmaceuty, który pracuje w aptece, jest bardzo wąska. Można powiedzieć, że właściwie ogranicza się do roli osoby sprzedającej leki. Dlaczego nie wykorzystuje się potencjału i wiedzy tych osób? Dlaczego farmaceuta w Polsce ma zupełnie inny status społeczny i zawodowy niż w innych krajach europejskich? Odpowiedź wydaje się prosta – w naszym kraju brakuje przepisów, które wprowadzałyby opiekę farmaceutyczną jako standard.
Na czym polega rzetelna opieka farmaceutyczna?
Czy farmaceuta to ktoś, kto sprzedaje leki w aptece? Niestety w Polsce właśnie tak to zazwyczaj wygląda. Osoby, które ukończyły bardzo długie i bardzo trudne studia farmaceutyczne, stają się panem czy panią magister z okienka, a ich rola ogranicza się do wydawania leków lub suplementów diety. Ich potencjał i wiedza nie są w pełni (ani pewnie nawet w połowie) wykorzystywane, marnuje się ich możliwości. Kładzie się nacisk na to, żeby farmaceuta poinformował pacjenta o tańszym zamienniku leku czy ewentualnych skutkach ubocznych (co oczywiście jest istotnie), niż w ogóle zainteresował się tym, jakie inne leki przyjmuje pacjent i czy przyjmowane leki nie wejdą ze sobą w interakcję. A przecież mogłoby to wyglądać zupełnie inaczej. Odpowiedzią na ten problem jest wprowadzenie opieki farmaceutycznej w aptekach, jako standardowej usługi dla pacjenta.
Czym w ogóle jest taka opieka? To przede wszystkim idea, która zakłada współpracę pomiędzy lekarzem, farmaceutą oraz pacjentem, a której celem jest podniesienie jakości farmakoterapii z jak najlepszym wykorzystaniem wiedzy farmaceuty, mająca na uwadze przede wszystkim dobro pacjenta. Mówiąc inaczej jest to takie działanie, które pozwoli zastosować u danego pacjenta jak najbardziej skuteczną farmakoterapię przy maksymalnym ograniczeniu działań niepożądanych leków, a także uniknięcie negatywnej interakcji między lekami. W kwestii formalnej opieka farmaceutyczna określa w jaki sposób powinna przebiegać współpraca lekarza i farmaceuty. Wydaje się to niezwykle proste, a jednocześnie potrzebne rozwiązanie. Dlaczego więc w Polsce nadal są problemy z jej wprowadzeniem?
O opiece farmaceutycznej w Polsce słów kilka
Na przeszkodzie stoi przede wszystkim prawo. Aby taką usługę wprowadzić w życie, konieczne jest wprowadzenie ustawy o zawodzie farmaceuty. Ustawa ta jest jedną z najbardziej oczekiwanych przez środowisko aptekarskie regulacji. Obecne przepisy nie dają farmaceutom możliwości na wykorzystanie swojej wiedzy, którą zdobywali przez długie lata. Aktualnie do ich obowiązków należy głównie właściwa realizacja recept (i na to kładzie się nacisk) oraz poinformowanie pacjenta o tańszym zamienniku leku. W przypadku wprowadzenia do ustawy opieki farmaceutycznej w aptekach, zakres kompetencji znacznie się poszerzy, z ogromną korzyścią dla pacjenta.
Drugą przeszkodą są, jak łatwo się domyślić, pieniądze. Taka zmiana niesie za sobą konieczność sprawnej komunikacji między lekarzem a farmaceutą oraz stworzenie elektronicznego systemu, w którym każdy pacjent będzie mógł mieć zarejestrowaną historię przyjmowanych lekarstw. Również leksykon leków byłby dostępny w formie elektronicznej w tym systemie, przez co dostęp do niego dla pacjenta byłby ułatwiony.
Co ciekawe, przeszkodę w rozszerzeniu zakresu obowiązków farmaceuty stanowią lekarze. Część z nich bowiem jest przeciwna temu, aby to osoba pracująca w aptece tworzyła plan lekowy dla pacjenta. Według nich taki plan nie powinien być tworzony niezależnie od lekarza. Ogromne wątpliwości budzi też zapis, który daje możliwość farmaceucie wystawienie recepty na lek w przypadku kontynuacji leczenia.
Korzyści z wprowadzenia opieki farmaceutycznej
Pomimo wielu wątpliwości i kosztów, jakie mogą przynieść proponowane zmiany, jest mnóstwo korzyści. Przede wszystkim zyskają na tym pacjenci, w głównej mierze Ci, których leczenie jest długotrwałe. Osoby cierpiące na choroby przewlekłe zazwyczaj przyjmują stały zestaw leków, który bardzo rzadko jest modyfikowany. Obecnie, co kilka miesięcy, czasem nawet tygodni, muszą udać się na wizytę do lekarza wyłącznie po to, aby uzyskać receptę. To ogromna strata czasu zarówno pacjenta, jak i lekarza. Co więcej wizyta lekarska, z uwagi na jej krótki czas, nie pozwala często na precyzyjne opisanie wszystkich zasad dotyczących przyjmowania leków. Owszem, pacjent ma możliwość sprawdzenia informacji o danym środku w leksykonie leków, jednak najczęściej nie ma on odpowiedniej wiedzy, aby wykorzystać te informacje. Dane są jednoznaczne – wprowadzenie rozwiązań systemowych jest niezbędne. Szacuje się, że 1 na 10 hospitalizacji jest skutkiem nieprawidłowego przyjmowania leków. Skutkiem są nie tylko nieprawidłowe działanie leków, ich interakcje z innymi przyjmowanymi środkami, ale też zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów.
Rynek apteczny w Polsce różni się zdecydowanie od rynku zachodnioeuropejskiego oraz amerykańskiego. Tam opieka farmaceutyczna jest standardem, a farmaceuta jest osobą pierwszego kontaktu dla chorego. Powinniśmy zmierzać w tę stronę, wykorzystywać potencjał farmaceutów oraz aptek, które w przyszłości mają stać się lokalnymi centrami zdrowia.