Daltonizm to tylko jedna z odmian zaburzeń widzenia barw

Chyba każdy z nas słyszał o daltonizmie. Jest to jednak tylko jedna z wielu wad polegających na nieprawidłowym rozpoznawaniu barw. Badania wykazały, że w Polsce barw nie widzi prawidłowo ok. 8% mężczyzn i ok. 0,64% kobiet.

Teoria barw

W celu pełnego zrozumienia mechanizmu, z jakim mamy do czynienia w zaburzeniach widzenia barw, musimy najpierw wiedzieć, w jaki sposób widzimy. Barwa postrzegana jest to barwa, której obraz powstaje w naszym mózgu. Można powiedzieć, że barwa postrzegana przez nas jest naszym wyobrażeniem, a każda inna osoba może ją widzieć trochę inaczej. Jedyny sposób na sprawdzenie barwy postrzeganej jest porównanie jej z innym przedmiotem lub wzorcem.

Barwa psychofizyczna jest wywołana bodźcami świetlnymi, które wywołują swoiste wrażenie zmysłowe. W przeciwieństwie do barwy postrzeganej – możemy prześledzić krok po kroku powstawanie wrażenia zmysłowego, a także wskazać czynniki, jakie na to wrażenie wpływają. Pierwszym etapem jest przejście fal świetlnych przez układ optyczny oka i stworzenie odpowiedniego obrazu na siatkówce. W kolejnych etapach dochodzi do pobudzenia fotoreceptorów znajdujących się na siatkówce i przekazanie tak powstałego sygnału elektrycznego do kory mózgu, gdzie łączą się informacje pochodzące z obu gałek ocznych. W ośrodku wzroku obraz jest odpowiednio interpretowany i przedstawiony jako wrażenie wzrokowe.

Czynnikami wpływającymi na ostateczne wrażenie wzrokowe są kolor, jego nasycenie oraz jasność. Fale świetlne widzialne przez człowieka mają długości w zakresie 380-780 nm. Nasze oczy charakteryzuje tzw. widzenie trójbarwne, co oznacza, że widzimy kolory: niebiesko-fioletowy, zielony i czerwono-żółty. Wszystkie inne powstałe barwy są kombinacją tych trzech podstawowych. Dzieje się tak, gdyż wspomniane wcześniej fotoreceptory zwane czopkami mogą posiadać trzy różne rodzaje białka zwanego opsyną. Opsyna S jest czuła na barwę niebieską (fala o długości 445 nm), opsyna M na barwę zieloną (fala o długości 535 nm), natomiast opsyna L na barwę czerwoną (fala o długości 570 nm). W tym miejscu warto zaznaczyć, iż w ludzkim oku znajduje się aż ok. 6 mln czopków na obszarze 1 cm2.

Ślepota barw, czyli choroba mężczyzn

Zapewne wielu z nas zastanawiało się lub dalej się zastanawia, dlaczego mężczyźni częściej są daltonistami (jako, że przyjęło się akurat tę wadę za sztandarowy przykład zaburzeń widzenia barw). Odpowiedź tkwi w genetyce i jest związana z chromosomem X. Okazuje się bowiem, że geny odpowiedzialne za kodowanie białek opsyny M i L znajdują się na chromosomie X. Wyjaśnia to powód, dla którego to właśnie mężczyzn częściej dotykają zaburzenia widzenia barw – posiadając jedynie pojedynczy chromosom X każda nieprawidłowość w kodzie DNA białek opsyny M i L powoduje zaburzenia widzenia barw. Wynika z tego, że kobiety posiadają niejako zapas tych genów, chociaż najczęściej aktywne są geny tylko z jednego chromosomu, a nie obu.

Nie tylko daltonizm…

Prawidłowe widzenie barw nazywa się prawidłowym trichromatyzmem. Istnieje jednak szereg zaburzeń w postrzeganiu barw, do których należą:

  1. Anormalny trichromatyzm – czyli zaburzenie polegające na odbieraniu bodźców przez wszystkie trzy rodzaje czopków, lecz jeden rodzaj odbiera je w mniejszym stopniu.
    • Protanomalia – zmniejszenie percepcji nasycenia i jaskrawości koloru czerwonego, co powoduje problemy z rozróżnieniem czerwieni, zieleni, brązów, pomarańczy a także rozróżnienia odcieni barw niebieskich i fioletowych.
    • Deuteranomalia – najczęstsza postać zaburzeń widzenia barw (ok. 5% mężczyzn). Polega na gorszej percepcji nasycenia koloru zielonego, co prowadzi do problemów podobnych do tych, występujących w protanomalii.
    • Tritanomalia – jest to bardzo rzadka wada, która polega na obniżonej percepcji barwy niebieskiej. W efekcie osoby cierpiące na to zaburzenie mają problem z rozróżnieniem barwy niebieskiej od żółtej, fioletowej od czerwonej, niebieskiej od zielonej.
  2. Dichromatyzm – zaburzenie widzenia barw, spowodowana całkowitym brakiem jednego z trzech rodzajów czopków
    • Protanopia – w przypadku tego zaburzenia dochodzi do zaburzeń percepcji (czy też braku percepcji) barwy czerwonej, która jest mylona z czernią. Zaburzenie to dotyka ok. 1% mężczyzn na całym świecie. Oprócz podstawowej barwy czerwonej, mylone są także inne:
      • Ciemnobrązowa z ciemnozieloną
      • Ciemnoczerwona z pomarańczową
      • Niektóre barwy niebieskie z barwami czerwonymi, fioletowymi lub ciemnoróżowymi
      • Zielona z odcieniami pomarańczowej
    • Deuteranopia – jest nazywana daltonizmem i polega na braku percepcji światła barwy zielonej. Dochodzi do mylenia barw:
      • Zielonych z czernią
      • Niebieskozielonych z szarymi i różowymi
      • Jasnozielonych z żółtymi
      • Czerwonych z brązowymi
    • Tritanopia – w tym zaburzeniu dochodzi do nierozpoznawania barwy niebieskiej i mylenia barw:
      • Niebieskiej z czernią
      • Błękitnej z szarą
      • Ciemnofioletowej z czernią
      • Zielonej z pomarańczową
  3. Monochromatyzm – zaburzenie to polega na całkowitej niezdolności do rozpoznawania barw. Może być on wynikiem działania tylko jednego rodzaju czopków (tzw. Monochromacja czopków) lub całkowitym brakiem czopków na siatkówce oka (achromatopsja), co skutkuje również trudnościami w widzeniu w normalnym świetle.
Zobacz:  Migrena oczna - trudny przeciwnik

Artykuł przygotowany przez zespół optometrystów, odpowiedzialnych za Poradnik Optometrysty KODANO. Informacje o tematyce medycznej prezentowane w artykule mają charakter poglądowy, nie mogące zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W tym celu należy udać się optometrysty lub okulisty.

Nieprawidłowe postrzeganie barw w wyniku chorób

Należy również pamiętać, że wymienione wrodzone przyczyny zaburzeń widzenia barw to nadal tylko część przyczyn tych zaburzeń. Kolejną bardzo dużą grupę stanowią nabyte wady, które są spowodowane takimi chorobami jak choroba Alzheimera, cukrzyca, jaskra, białaczka, czy choroby wątroby oraz wiele innych chorób układowych. Do zaburzeń widzenia barw może również dojść w wyniku zatruć wszelkimi substancjami, w tym lekami takimi jak antybiotyki, barbiturany, czy leki przeciwgruźlicze oraz w wyniku różnych urazów, które mogą dotknąć siatkówkę oka lub część kory mózgu odpowiedzialną za widzenie. Warto również pamiętać o tym, że zaburzenia widzenia barw mogą być następstwem naturalnego, fizjologicznego starzenia się organizmu.


Od redakcji:

Artykuł przygotowany przez zespół optometrystów, odpowiedzialnych za Poradnik Optometrysty Szkla.com. Informacje o tematyce medycznej prezentowane w artykule mają charakter poglądowy, nie mogące zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W tym celu należy udać się optometrysty lub okulisty.

źródła informacji:

źródło zdjęcia:


Was This Post Helpful:

0 votes, 0 avg. rating

Zostaw komentarz