Szacuje się, że nietolerancja laktozy może dotyczyć w Polsce nawet 37% społeczeństwa [1]. Nie należy jej utożsamiać z alergią na mleko. Pod pojęciem nietolerancji laktozy kryje się cały szereg objawów występujących po spożyciu mleka i przetworów mlecznych, a wynikających niedoboru lub całkowitego braku enzymu rozkładającego cukier mleczny – laktazy.
Spis treści
Czym jest i skąd bierze się nietolerancja laktozy?
Laktoza jest cukrem mlecznym występującym w mleku (krowim, kozim, owczym, kobiecym) oraz produktach mlecznych. W organizmie człowieka laktoza jest rozkładana na cukry proste – glukozę i galaktozę. Odbywa się to z udziałem enzymu produkowanego w rąbkach szczoteczkowych jelita cienkiego – wspomnianej laktazy. Niektóre osoby mają jednak zbyt małą ilość tego enzymu, co uniemożliwia prawidłowy rozkład laktozy. Niestrawiony cukier mleczny ulega fermentacji w jelitach. Powstają gazy, które są przyczyną przykrych dolegliwości.
Niedobór laktazy może być całkowity. Niektóre osoby od urodzenia nie wytwarzają enzymu rozkładającego cukier mleczny. Wówczas mówimy o uwarunkowanej genetycznie wrodzonej nietolerancji laktozy, czyli alaktazji. Statystycznie występuje ona najrzadziej. Najbardziej rozpowszechniona w naszej populacji jest natomiast pierwotna nietolerancja laktozy (hipolaktazja typu dorosłych). W tym przypadku aktywność enzymu laktaza obniża się stopniowo, rzadko kiedy dochodzi też do jego całkowitego zaniku. Dlatego osoby cierpiące na pierwotną nietolerancję laktozy mogą niekiedy spożywać laktozę w niewielkich dawkach. Stopień nietolerancji jest w tym przypadku uwarunkowany genetycznie – wiąże się z obecnością mutacji w genie LCT.
Do wystąpienia nietolerancji laktozy może również dojść na skutek uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, np. w przebiegu infekcji wirusowej, bakteryjnej, celiakii (trwałej nietolerancji glutenu) czy stosowania niektórych leków. Ten typ wtórnej (nabytej) nietolerancji laktozy ma charakter przejściowy i mija, gdy błona śluzowa jelita odbuduje się.
Jak objawia się nietolerancja laktozy?
W przebiegu nietolerancji laktozy mogą występować wzdęcia, gazy, bóle brzucha, biegunki, kolki czy uczucie „przelewania się” w brzuchu. Objawy te mogą pojawić się od 30 minut do nawet kilku godzin od momentu spożycia produktu zawierającego laktozę. Tym właśnie nietolerancje różnią się od alergii, w których to objawy pojawiają się niemal od razu po kontakcie z wywołującym je czynnikiem.
Jak wygląda diagnostyka nietolerancji laktozy?
Diagnostyka nietolerancji laktozy obejmuje wywiad lekarski i analizę występujących u pacjenta objawów (analiza obrazu klinicznego). Następnie przechodzi się do bardziej szczegółowych badań diagnostycznych. Najczęstszym badaniem stosowanym w celu zdiagnozowania nietolerancji laktozy jest wodorowy test oddechowy. Badanemu podaje się pewną dawkę laktozy, a następnie przez co najmniej dwie godziny sprawdza stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Jeśli stężenie jest wysokie, oznacza to, że laktoza zamiast zostać strawiona przez laktazę, jest fermentowana przez bakterie jelitowe. Ponadto u pacjenta z nietolerancją laktozy powinny pojawić się objawy, takie jak bóle brzucha, wzdęcia czy biegunka. Wodorowy test oddechowy, pomimo niskiej ceny, wysokiej czułości i swoistości, ma też niestety swoje wady.
Po pierwsze, naraża pacjenta na wystąpienie przykrych dolegliwości, a po drugie, wymaga niemałych przygotowań – już kilka tygodni przed badaniem pacjent nie może przyjmować antybiotyków [1], a tydzień przed leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Nie może też wykonywać niektórych badań. Ponadto pacjent przychodzi do badania na czczo. Niezastosowanie się do tych wymogów grozi uzyskaniem fałszywego wyniku. Wodorowy test oddechowy nie ustali również, czy nietolerancja laktozy, na którą cierpi pacjent, ma charakter wtórny czy pierwotny [1].
Pozwoli na to natomiast test genetyczny w kierunku mutacji genu LCT. Taki test nie daje fałszywych wyników, jest bezbolesny i może być wykonywany przez osoby będące na diecie bezlaktozowej. Dzięki temu chory nie musi narażać się na przykre dolegliwości, aby wynik testu był wiarygodny. Co więcej, jest on ważny przez całe życie – badania nie trzeba powtarzać.
Leczenie nietolerancji laktozy
Leczenie nietolerancji laktozy polega na stopniowej eliminacji cukru mlecznego z diety. Jako pierwsze wyklucza się oczywiście mleko krowie, kozie oraz owcze, zarówno to zwykłe, jak i mleko zagęszczone czy w proszku. Pozostałe produkty mleczne, takie jak jogurty, kefiry i maślanki, są zwykle lepiej tolerowane ze względu na obecne w nich bakterię rozkładające laktozę. Warto pamiętać, że poszczególne osoby mogą tolerować różne dawki laktozy, dlatego tak ważna jest obserwacja objawów. Są osoby, które dobrze tolerują niewielkie ilości mleka, pomimo stwierdzonej nietolerancji laktozy.
Artykuł przygotowany przez Natalię Jeziorską, www.testDNA.pl
źródła informacji:
- [1] P. Zatwarnicki, Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2014, 4, 3, s. 273-276.
źródło zdjęcia: ©genious2000de/Depositphotos.com
Podobne artykuły
